Yaptığım
son çevirilerden biri olan Maymun
Gezegeni, İthaki Yayınlarınca geçtiğimiz ay sonunda yayınlandığından beri
kitap hakkında küçük bir yazı kaleme almak istiyordum.
Yazıya,
kitabın Fransız yazarı Pierre Boulle’ü tanıyarak başlayalım isterseniz; çünkü
pek çok kişi, Maymunlar Gezegeni filmlerinin bir kitap uyarlaması olduğunu
bilmek bir yana, yazarının Fransız olduğunu da bilmiyor. Açıkçası ben de çeviri
bana gelene kadar kitabın aslının Fransızca olduğunun farkında değildim.
Böylesine önemli bir kitabın filmlerin gölgesinde kalmasına ve gerekli önemin
gösterilmemiş olmasına üzüldüm aslında. Sonuçta Fransız edebiyatı deyince
aklımıza Balzaclar, Zolalar, Sartrelar geliyor ama böylesine orijinal bir eser
oraya koyan Boulle’ü tanımıyoruz bile.
Kendisi
1912 Avignon doğumlu. Pek çok yazar gibi onun yolu da, casus ve direniş
savaşçısı olarak Hindiçin’inden geçmiş. Mauritius
doğumlu bir İngiliz olan Peter John Rule’un himayesinde Birmanya ve Çin’deki ayaklanma
hareketlerini düzenlemiş. 1943 yılında bu sefer Vietnam’ın Hanoi şehrindeyken
Vichy hükümeti tarafından ele geçirilmiş ve Japonlara verilmiş. Japonya'da ağır
işçi olarak çalışma cezasına çarptırılmış; cezası boyunca, sonradan kitaplaştıracağı
bir günlük tutmuş.
|
Pierre Boulle 1994 yılında, neredeyse 82 yaşında Paris'te hayata gözlerine yumar (Kaynak) |
İki yıl süren bu cezadan sonra bir süreliğine
Hindistan’da kalmış, ardından da Fransa’ya dönüp yazarlık mesleğini icra etmeye
başlamış.
İlk romanı William
Conrad 1950 yılında yayımlandığında 38 yaşında, yazarlık eğitimi almamış biri
olmasına rağmen casusları anlatan bu eseri beğeni toplamış.
İkinci eseri, Kwai
Köprüsü 1952 yılında raflarda yerini aldığında büyük bir başarı elde etmiş.
Yazarın kendi savaş anılarıyla harmanladığı kurgu eseri, 1957 yılında yönetmen
David Lean tarafından sinemaya uyarlanmış ve Akademi Ödülleri’ni toplamış.
1963 yılında yayımlanan Maymunlar Gezegeni ise yazarın neredeyse yedinci kitabı (toplamda
30’a yakın eser kaleme almış). O da tıpkı Kwai
Köprüsü gibi oldukça büyük yankı uyandırıyor ve pek çok kişinin de bildiği
üzere, kitaptan yola çıkılarak pek çok film çevriliyor (halen de çevrilmeye
devam ediyor).
Kitabı okumuş, çevirmiş ve filmlerin çoğunu da
izlemiş biri olarak (Tim Burton’ın uyarlamasından sonra pek takip edemedim)
kitabın, filmlerden çok daha derin ve farklı olduğunu düşündüm. Özellikle karakterlerin
psikolojik analizleri, yapılan göndermeler çok daha anlamlı. Elbette filmlerde
bunu vermeye çalışmak demek, filmi sıkıcı diyaloglara mahkûm etmek olabilir.
Filmler ve kitap arasındaki tek fark diyalogların
yoğunluğu değil. Aynı zamanda olayların geçtiği mekânlar, hatta kişiler de
farklılık gösterebiliyor. O yüzden filmleri seyretmiş olsanız bile kitaptan (ya da tam tersi kitapları okuduysanız film(ler)den) ayrı bir haz alabileceğinizi düşünüyorum.
Bir kitap düşünün ki, alt tarafı 200 sayfa ve hakkında en az 8 film ve iki televizyon dizisi çevrilmiş olsun. Sanırım
yazar kitabı 1963’de değil de, günümüzde yazmış olsaydı, birkaç kitaplık bir
seriyi rahatça kotarabilirdi.
Peki Amerikalılar nereden bu kitabı bulup film
yapmışlardı. Kitap gerçekten dünya çapında olay mı olmuştu, yoksa farklı
bir durum mu söz konusuydu?
Okuduğuma göre 1967 yılında Docteur
Dolittle müzikaliyle ilgili çalışırken Paris’e yolu düşen Amerikalı Yapımcı
Arthur P. Jacobs, yeni konular bulmak üzere çeşitli ajanslara gidip kitap
soruşturmaktadır. Kendisine ne tür
konularla ilgilendiği sorulduğunda “Çekilmemiş olsaydı, King Kong’u ben çekmek
isterdim” diye yanıt verir. Bunun üzerine ajanslar, büyük ihtimalle maymun
konusundan yola çıkarak kendisine Maymunlar
Gezegeni kitabını verirler. Jacobs kitabın konusunu pek beğenir ve sahne
haklarını satın alır. Böylelikle Maymunlar Gezegeni filmleri serisi için ilk
adım atılmış olur. Elbette bahsettiğim gibi senaryoda, biraz da filmin kaça
patlayacağı hesaba katılarak, pek çok değişiklik yapılır. Bu bilgiyi okuduğum kaynakta sanki film az bütçeyle çekilmiş gibi bir hava vardı. Oysa ilk filmlerdeki maymun makyajları gerçekten de çok gerçekçi ve etkileyici gözükmüştü bana. En azından makyajdan para kısmadıkları kesin :)
Bilimkurgu, macera ve hatta psikolojik içerikli kitapları sevenlerin beğenerek okuyacağını düşündüğüm Maymunlar Gezegeni'ni çevirirken oldukça keyif aldım; sürç-i lisan ettiysem affola diyelim. :)
Şimdiden iyi okumalar & eğlenceler!
Künyeyi de paylaşmış olalım
Kitap Adı: Maymunlar Gezegeni (La planète des singes)
Yayın
evi: İthaki Yayınları / Bilimkurgu
dizisi 3. Kitabı
Yayın
Tarihi: Ekim 2015
Sayfa
Sayısı: 208
Yayına Hazırlayan: Emre Aygün
Yayın Koordinatörü: Tuğçe Nida Sevin
Kapak Tasarımı: Şükrü Karakoç
Kapak İllüstrasyonu: Ceyda Pektaş
Çeviri: S. İpek Ortaer Montanari