Finlandiya’ya Özgü Yemişler

Geçtiğimiz haftalarda deneyimlediğimiz Finlandiya’ya özgü göl evi geleneğini kaleme alırken aklımdan “bir de Finlandiya’nın yemişleri hakkında yazsam fena olmaz” düşüncesi geçiverdi. Özellikle de blueberry ve bilberry’nin aynı şey olmadığını, yaban mersini diye yediklerimin aslında başka bir tür yemiş olduğunu fark edince bu isteğim daha da pekişti ve sizlerle de paylaşmak istedim.

Bu noktada araya bir de not sıkıştırayım, Finlandiya’ya yolu düşüp de kara kara ne hediye götürsem diye düşünenler varsa, en iyi seçeneklerden biri bu yemişlerden yapılan reçellerden kapıp götürmek sevdiklerinize. Özellikle “sarı böğürtlen” reçelini pek beğeniyorum ben. Hele bir de turtaya koyarsanız daha güzel oluyor, tavsiye ederim :)

Finlandiya’da yetiştirilen türlerin yanında doğada yetişen 50 tür yemiş varmış. Bunlardan 37 tanesi yenilebilirmiş (kalanları genellikle zehirli olabiliyor). Aşağıdaki listede bu türlerin en bilinenlerine ve yemeklerde, tatlılarda kullanılanlarına yer vermeye çalışacağım.

 Dağ çileği/yabani çilek (Fragaria vesca) (Fincesi: metsämansikka, ahomansikka):

Dağ çileği yetiştirilen çileklere göre çok çok daha küçüktür. Ancak tadı ve kokusu gerçekten de o koca çileklerden çok daha kuvvetli. Günümüzde artık Finlandiya’da da bulmak güçleşiyormuş, ancak biz birkaç farklı yerde rastladık. Koparır kopartmaz yemek en iyisiymiş.

Yabani ahududu (Rubus idaeus) (Fince: Vadelma):

Yabani ahududu da dağ çileğinde olduğu gibi marketlerde bulacaklarınıza nazaran daha küçük, ama tadı hiç de fena değil. Biz birkaç gün saklayıp turtasını yaptık, ancak çok dayanmıyor, hemen tüketmek gerek.

Yaban mersini/Maviyemiş (Vaccinium) (Fince: Mustikka):

Bu yemişin altına aslında birkaç ek başlık daha açmak gerekiyor, çünkü yaban mersininin pek çok türü var. Finlandiya’da en bilinen ikisi Vaccinium myrtillus (Mustikka) ve Vaccinium angustifolium (pensasmustikka) diyebiliriz. İlki bilberry/Adi yaban mersini (Likapa olarak da biliniyormuş), ikincisi ise Blueberry/alçak boylu maviyemiş imiş Türkçe’de. Ancak kaynaktan kaynağa göre bu karşılıklar değişebiliyor. Ne yazık ki yaban mersini familyasının neredeyse 100’e yakın alt türü var ve bunlardan pek çoğu da yetiştirilerek tüketiliyor, ancak Türkçe’de çoğu aynı isimle anılıyor. Ben burada tüm ayrımlara giremeyeceğim elbette, o yüzden sadece Vaccinium myrtillus ve Vaccinium angustifolium arasındaki farklı söyleyeyim. Finlandiya’da ormanda gezerken karışılacağınız yaban mersini byük ihtimalle Myrtillus olacaktır. Kendisi Angustifolium’a göre daha küçüktür, içi koyu kırmızı renktedir ve her tarafınızı boyar. Tadı Angustifolium’a göre daha ekşiymiş, ancak içinde küçük çekirdekleri olmadığı için benim daha çok hoşuma gitti Myrtillus. Bu konu hakkında daha ayrıntılı bilgi isteyenler http://www.maviyemis.com/hakkinda.html adresini ziyaret edebilir sanırım. Bayağı ayrıntılı bilgiler verilmiş gibi geldi bana. Bu arada Amerikalılar, Amerika’da yetişen türüne Blueberry, Avrupa’da yetişenine Bilberry diyorlarmış. Kısacası her dilde biraz karmaşa var bu konuda :)

Kekreyemiş (Vaccinium vitis-idaea) (Fince: Puolukka):

Aslında kekreyemiş de bir maviyemiş türü. Ama kendisinin rengi mavi değil, aksine kırmızı. Adından da anlaşılacağı üzere tadı biraz kekremsidir. Genellikle pişirilerek, Ren geyiği eti yanında sunulur. Bir katkı maddesine ihtiyaç duymadan uzun süre taze kalabilir, dondurması olaydır.

(Kaynak Flickr: Swallowtail Garden Seeds)

Norveç Böğürtleni/Sarı Böğürtlen (Rubus chamaemorus)(Fince: Lakka ya da Hilla):

Sarı bir böğürtleni andıran bu yemişin adı son zamanlarda kozmetik malzemelerde kullanılmasıyla Norveç Böğürtleni olan ünlenmiş. Sadece kuzey ülkelerinde yetişebiliyormuş. Finlandiya’nın da Laponya bölgesine özgüdür kendisi. Likörü ve yine reçeli meşhurdur.

(Kaynak Flickr: kahvikisu)

Bu da likörü, soldaki (Kaynak Flickr: Ian Brown).

Yalancı iğde (Hippophaë rhamnoides) (Fince: Tyrni):

Bu turuncu renkli yemişinde yine reçeli yapılmakta; ancak yanlışlıkla Norveç Böğürtleni ile renginden ötürü karıştırıp satın almayın derim. Her ne kadar yenilebilir bir meyve de olsa bizim pek damak tadımıza hitap etmedi. Genel olarak pek ucuz olmadığından da dikkat etmek lazım satın alırken ;)

(Kaynak Flickr: Jari Siirilä)

Son olarak bu yemişlerin Fince adlarının sonuna eklenen –hillo kalıbının “… reçeli” olduğunu hatırlatayım. Markete girince “Tyrni” ile “Tyrnihillo” arasında fark var mı diye düşünmeyin sonra :p

Finlandiya’daki Yemiş Şarapları

Malumunuz Finlandiya’da üzüm yetişemiyor, yöre halkı da yemişlerden şarap yapıyor (bu arada yemişlerin Türkçe adlarında “üzüm” geçiyor olması beni şaşırtmadı diyemem :) ). Yukarıda saydığım 6 yemiş türü dışında, bir de Finlandiya’da şarap yapımında kullanılan ve benim henüz yemiş halindeyken tatmadığım üç temel yemişten bahsetmek istiyorum, bunlar;

• Bektaşi Üzümü (Ribes uva-crispa) (Fince: Karviaismarja)

(Kaynak Flickr: Vlastimil Koutecký)

• Kırmızı Frenk Üzümü (Ribes rubrum) (Fince: Punaherukka)

(Kaynak Flickr: liz west)

• Aronia / Kuş Kirazı (Aronia melanocarpa) (Fince: Marja-aronia)

(Kaynak Flickr: carlfbagge)

Topladıklarınızla tart yapmazı unutmayın :)

Şimdiden afiyet olsun!